Oleh Tuan Musa Awang
(Artikel ini disiarkan dalam Berita Harian pada 07/04/2010)
Sultan ada kuasa eksklusif untuk kurang, ringan, tambah hukuman Mahkamah Syariah
DETIK penantian Kartika Sari Dewi Sukarno selama lebih tujuh bulan berakhir 1 April lalu, apabila Tuanku Sultan Pahang berkenan meringankan hukuman sebat atas kesalahan meminum arak daripada enam kali sebatan kepada kerja khidmat komuniti selama sebulan.
Setelah keputusan ini dibuat, pelbagai pandangan dan kritikan kedengaran, sama ada negatif atau positif. Keputusan kali pertama dalam sejarah perundangan syariah di negara ini dan di Pahang khususnya, dilihat menjadi polemik perundangan dan menjadi topik perbincangan ahli akademik dan pakar perundangan.
Sebahagiannya melihat keputusan yang dibuat itu berlawanan dengan kuasa diberikan oleh undang-undang kepada Tuanku Sultan. Adalah menjadi fakta yang tidak boleh dipertikaikan, sebagai Ketua Agama Negeri, Baginda Sultan mempunyai kuasa eksklusif untuk mengurangkan, meringankan, menambah atau mengubah sebarang hukuman yang dijatuhkan oleh Mahkamah Syariah.
Kuasa eksklusif ini terbahagi kepada dua keadaan, iaitu pertama apabila pesalah itu membuat permohonan rayuan kepada Baginda Sultan dan kedua apabila Baginda Sultan sendiri berkenan memberi pengampunan walaupun tidak dirayu atau dipohon oleh pesalah.
Dalam keadaan pertama, Seksyen 209 Enakmen Pentadbiran Agama Islam dan Adat Resam Melayu Pahang 1982 (Enakmen No. 8 Tahun 1982) memperuntukkan bahawa baginda Sultan mempunyai kuasa untuk mengurang, menambah atau mengubah apa-apa hukuman dijatuhkan dengan syarat rayuan sudah dibuat oleh pesalah terlebih dulu di Mahkamah Ulangbicara (rayuan) dan notis rayuannya hendaklah diserahkan dalam tempoh 10 hari daripada tarikh tamatnya ulangbicara kes itu.
Dalam isu Kartika, keputusan Hakim Mahkamah Tinggi Syariah yang menjatuhkan hukuman denda dan sebatan terhadap Kartika adalah bersifat muktamad kerana Kartika tidak merayu dan tempoh rayuan juga sudah tamat.
Dalam keadaan kedua, Baginda Sultan juga mempunyai kuasa untuk meringankan mana-mana hukuman dengan menggantikan hukuman yang berat kepada hukuman lebih ringan, walaupun tidak dirayu atau dimohon oleh pesalah atau tanpa persetujuan pesalah.
Seksyen 133 Enakmen Tatacara Jenayah Syariah Pahang 2004 (Enakmen No. 9 Tahun 2004) memperuntukkan bahawa: “Yang di-Pertua Negeri atas nasihat Mufti boleh, tanpa persetujuan orang yang dihukum, meringankan mana-mana satu daripada hukuman yang berikut dengan menggantikannya dengan mana-mana hukuman yang disebut selepasnya, iaitu (a) sebat; (b) pemenjaraan atau (c) denda.
Jika menurut peruntukan ini, Baginda boleh meringankan hukuman sebat kepada penjara atau daripada penjara kepada denda. Tidak pula wujud peruntukan bahawa hukuman sebat boleh terus diganti dengan hukuman lain atau digantikan dengan hukuman khidmat komuniti atau apa-apa hukuman lain.
Namun saya yakin dan percaya baginda sudah mendapat nasihat yang sewajarnya daripada mufti negeri berkaitan hukum syarak dan penasihat undang-undang negeri sebelum membuat keputusan itu. Jika nasihat mufti diketepikan, maka keputusan terbabit dibuat tanpa mematuhi kehendak Seksyen 133 berkenaan di atas dan ia boleh jadi ‘ultra-vires’ kepada Enakmen No. 9 Tahun 2004 itu.
Kesan jangka panjang, dikhuatiri selepas ini pesalah akan memohon pengampunan atau diringankan hukuman terus kepada Tuanku Sultan tanpa melalui proses rayuan di Mahkamah Syariah. Keputusan ini juga menggambarkan seolah-olah kuasa Raja mengatasi undang-undang, sedangkan peruntukan undang-undang yang ada menunjukkan kuasa Raja juga tertakluk dan terikat dengan undang-undang.
Buktinya Seksyen 209 Enakmen No. 8 Tahun 1982 menyatakan bahawa kuasa baginda Sultan untuk mengurangkan, menambah atau mengubah apa-apa hukuman yang dijatuhkan oleh Mahkamah Syariah dengan syarat rayuan dibuat oleh pesalah terlebih dulu di Mahkamah Syariah. Kuasa ini tidak boleh digunakan sekiranya proses rayuan itu tidak dibuat terlebih dulu.
Seksyen 133 Enakmen No. 9 2004 pula mengehadkan kuasa Sultan untuk meringankan hukuman dengan menggantikan hukuman berat kepada hukuman lebih ringan, walaupun tidak dirayu oleh pesalah atau tanpa persetujuan pesalah, dengan mana-mana hukuman yang disebut dalam seksyen berkenaan iaitu sebat pemenjaraan atau denda. Ketiga-tiga hukuman ini adalah sebagaimana yang ada dalam Enakmen No. 8 1982.
Perlu dijelaskan bahawa dalam kes Kartika ini, baginda Sultan menggunakan budi bicara baginda untuk meringankan hukuman yang sudah dijatuhkan, bukanlah bermaksud baginda mengampunkan terus kesalahan Kartika Sari yang disabitkan oleh Mahkamah Syariah. Kartika Sari adalah seorang pesalah yang menerima hukuman atas kesalahan dilakukannya.
Mahkamah Syariah tetap dengan martabat dan hirarkinya. Pegawai Penguatkuasa Agama dan Pendakwa Syarie juga tetap dengan tugas dan peranan masing-masing. Kesalahan meminum arak adalah dalam kategori hukuman hudud menurut Islam. Hukuman hudud adalah hukuman ditentukan dan ditetapkan Allah di dalam Quran dan sunnah.
Hukuman Hudud ini adalah hak Allah, yang tidak boleh ditukar ganti hukumannya dan tidak boleh diubah-suai dan dipinda. Hukuman hudud tidak boleh dimaafkan oleh sesiapa pun. Mereka yang melanggar aturan hukum Allah, yang ditentu dan ditetapkan oleh Allah melalui Rasul-Nya yang disebutkan di dalam al-Quran atau hadith adalah termasuk dalam golongan orang yang zalim sebagaimana firman Allah dalam surah al-Baqarah ayat 229 yang bermaksud: “Dan sesiapa yang melanggar aturan hukum Allah, maka mereka itulah orang yang zalim.”
Kekhuatiran juga timbul di mana keputusan ini akan menjadi ikutan kepada kes sama atau hampir sama berikutnya pada masa akan datang. Suka saya jelaskan di sini bahawa di Mahkamah Syariah tidak memakai prinsip duluan mengikat (precedent) sebagaimana di Mahkamah sivil. Maka keputusan Baginda Sultan Pahang ini tidak mengikat kes-kes selepasnya dan tidak mengikat kes di negeri lain.
Penantian Kartika Sari mungkin berakhir, tetapi perbahasan mengenai keputusan itu mungkin akan terus dibincangkan.
Penulis ialah Timbalan Presiden Persatuan Peguam Syarie Malaysia. Boleh dihubungi di Sekretariat 03-2274 1499 atau e-mel sekretariatpgsm@yahoo.com
