Harian Metro
15 March 2017
Oleh Musa Awang
Sistem pemerintahan beraja atau
‘monarki’ merupakan sistem pemerintahan yang tertua di dunia iaitu dianggarkan
wujud sejak lebih 3000 tahun yang lalu. Ia juga merupakan pencetus kepada jatuh
bangunnya peradaban manusia di muka bumi ini,
Contohnya kemakmuran ketamadunan
Mesopotamia, Mesir, India, China termasuk Asia Tenggara, hasil dari sistem
pemerintahan beraja, sehinggalah lenyap disebabkan perebutan kuasa, penjajahan,
konspirasi dan cetusan ideologi baharu.
Kebanyakan pemerintahan
beraja di Asia Tenggara telah bertukar kepada pengaruh kesultanan setelah
kedatangan Islam.
Sejarah telah memperlihatkan umur kerajaan-kerajaan
Melayu Islam menjangkau hampir ribuan tahun.
Raja-raja Melayu adalah institusi tradisional orang-orang Melayu paling
lama, bersejarah dan penting dalam menghadapi pelbagai cabaran termasuk sejarah
getir menghadapi kuasa asing seperti Portugis, Belanda dan Inggeris.
Kehadiran kuasa Eropah ke Tanah
Melayu antaranya adalah berpunca daripada persaingan institusi beraja. Pelbagai
muslihat dilakukan untuk meruntuhkan institusi beraja di negara ini, dalam
usaha kuasa Eropah meluaskan empayar masing-masing. Namun, institusi beraja kita masih terselamat
walaupun terpaksa mengubah peranan raja daripada kuasa mutlak kepada kuasa
berperlembagaan.
Pada masa ini, daripada jumlah 192
negara anggota Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, hanya 43 negara masih mempunyai Institusi Raja ; 16 daripadanya mengiktiraf
Ratu Elizabeth II sebagai Raja Pemerintah di bawah sistem Raja Berperlembagaan, 16 negara lagi mengamalkan sistem Raja Berperlembagaan, 4 sistem Raja Separa Autonomi, dan 7 negara mengamalkan sistem Raja
Secara Mutlak.
Institusi raja diluhurkan dengan
sebaik-baik pendekatan dalam Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan negeri
yang menggabungkan institusi raja dengan institusi rakyat, berasaskan konsep
raja berperlembagaan dan demokrasi berparlimen. Sepuluh peratus atau 19
daripada 183 Perkara di dalam Perlembagaan Persekutuan adalah perkara-perkara
berkaitan raja.
Dari segi undang-undang, raja memainkan
peranan penting dalam struktur kerajaan dan struktur negara bangsa. Yang
di-Pertuan Agong sebagai Ketua Utama Negara, ialah raja kepada seluruh
Persekutuan, dan secara undang-undang Baginda menganggotai tiga cabang kerajaan
yang terdiri daripada Perundangan, Eksekutif dan Kehakiman. Manakala Parlimen terdiri
daripada tiga komponen, iaitu Yang di-Pertuan Agong, Dewan Negara dan Dewan
Rakyat.
Yang di-Pertuan Agong berperanan menurunkan
cap mohor kepada Rang Undang-Undang yang telah diluluskan oleh Badan
Perundangan. Baginda mempunyai kuasa memanggil, menangguh dan membubarkan
Parlimen.
Baginda adalah Pemerintah Tertinggi Angkatan Tentera Persekutuan.
Baginda juga berkuasa mengampuni dan menangguhkan sesuatu hukuman.
Baginda mempunyai budi bicara
melantik seorang Perdana Menteri, berkuasa melantik dan membatalkan lantikan
jawatan Menteri dan Timbalan Menteri, tidak mempersetujui permintaan
membubarkan Parlimen, menitahkan supaya diadakan mesyuarat Majlis Raja-Raja
untuk membincangkan keistimewaan, kedudukan, kemuliaan dan kebesaran Duli Yang
Maha Mulia Raja-Raja Melayu.
Baginda juga diperuntukkan kuasa membuat
pengisytiharan darurat serta mengisytiharkan apa-apa ordinan sekiranya
kedua-dua Dewan Parlimen tidak bersidang secara serentak.
Atas nasihat Perdana Menteri, Baginda
berkuasa melantik ahli Suruhanjaya Pasukan Polis, dan menurut budi bicara
setelah menimbang nasihat Perdana Menteri dan selepas berunding dengan Majlis
Raja-Raja melantik ahli-ahli Suruhanjaya Perkhidmatan Awam dan Suruhanjaya
Perkhidmatan Pelajaran. Majoriti ahli-ahli Majlis Angkatan Tentera adalah atas
lantikan Baginda.
Atas nasihat Perdana Menteri dan
selepas berunding dengan Majlis Raja-Raja, Baginda juga berkuasa melantik Juru
Audit Negara, sementara Peguam Negara dilantik oleh Baginda atas nasihat
Perdana Menteri.
Pengerusi, Timbalan Pengerusi dan
lima ahli Suruhanjaya Pilihan Raya dilantik oleh Baginda selepas berunding
dengan Majlis Raja-Raja dan Baginda dipertanggungjawab untuk memastikan
Suruhanjaya Pilihan Raya mendapat kepercayaan awam.
Dalam perkara-perkara bahawa Baginda
perlu bertindak atas nasihat, Baginda tidak harus rasa tertekan dan tidak semestinya
memberi perkenan jika nasihat yang disembahkan bercanggah dengan tuntutan
syarak, semangat Perlembagaan, undang-undang dan keadilan hingga memungkinkan
berlakunya penindasan dan kezaliman.
Baginda juga bertanggungjawab sebagai
penaung dan pelindung kepada hak keistimewaan orang Melayu dan Bumiputera serta
kepentingan sah kaum-kaum lain. Baginda menjadi payung kedaulatan negara, yang memayungi
secara saksama kepada setiap warga tanpa mengira kaum, agama, dan parti politik.
Baginda adalah Ketua Agama Islam
bagi negeri Baginda di samping berperanan sebagai Ketua Agama Islam di
negeri-negeri Melaka, Pulau Pinang, Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan.
Amat besar peranan dan tanggungjawab
Yang di-Pertuan Agong yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan, bukan
sekadar untuk menyempurnakan tugas-tugas ceremonial atau menurunkan mohor perkenan
kepada setiap dokumen atau nasihat yang dipersembahkan, tanpa pilihan atau tanpa
soal atas apa juga nasihat yang diangkat sembah kepada Baginda.
Baginda berhak
untuk tidak memberi perkenan sekiranya nasihat tersebut menyimpang daripada
undang-undang atau hukum syarak, atau sekiranya tergelincir dari landasan
keadilan atau berunsur penindasan atau boleh memudaratkan negara bangsa.
Ketika situasi semasa yang berhadapan
cabaran lebih kompleks dari pelbagai sudut, institusi raja tetap berdiri dalam keistimewaan
dan keunggulannya tersendiri, dengan menggabungkan tiga tenaga utama iaitu institusi
takhta itu sendiri ; institusi demokrasi (Perlembagaan dan undang-undang), dan institusi
moral atas nama Islam.
Doa rakyat jelata pada setiap minggu
di hari Jumaat, agar diberi kesejahteraan kepada Yang Di Pertuan Agong dan Raja-raja
Melayu, berdaulat lagi mulia, gagah lagi perkasa, memerintah secara adil lagi
saksama, dan agar negara aman, sentosa, selamat lagi sejahtera. Doa rakyat jelata
bukan sekadar permohonan mereka kepada Ilahi, ia juga merupakan seruan, peringatan,
dan harapan yang diletakkan kepada institusi Raja.
- Penulis ialah Presiden Persatuan Peguam Syarie Malaysia (PGSM).
Email : sekretariatpgsm@yahoo.com.
