Harian Metro
Musa Awang
Isu perkahwinan bawah umur dibangkitkan lagi. Kali ini
kecoh apabila seorang lelaki di Gua Musang, Kelantan berumur 41 tahun dikatakan
bernikah dengan isteri ketiga berumur 11 tahun. Pernikahan dikatakan berlaku di
selatan Thailand, dengan persetujuan wali atau bapa kanak-kanak terbabit.
Sebelum ini pada 23 Jun 2018, Ahli Parlimen Batu Kawan,
Kasthuri Patto mencadangkan umur minimum perkahwinan untuk semua rakyat
Malaysia perlu ditetapkan pada usia 18 tahun, tanpa pengecualian, untuk lelaki
dan perempuan tanpa mengira kaum atau agama. Kasthuri berkata sudah tiba
masanya bagi Malaysia untuk mengikuti negara Islam lain yang meningkatkan usia
minimum perkahwinan mereka ke 18 tahun seperti Mesir, Maghribi dan
Algeria.
Di Malaysia, terdapat dua undang-undang berhubung
pernikahan bawah umur. Menurut undang-undang sivil, orang bukan Islam hanya
boleh berkahwin selepas usia 18 tahun, tetapi wanita bukan Islam boleh
berkahwin pada usia 16 tahun dengan syarat mereka mendapatkan kebenaran Ketua
Menteri atau Menteri Besar.
Bagi umat Islam pula, usia minimum perkahwinan adalah 16
tahun untuk perempuan dan 18 untuk lelaki. Tetapi pengecualian boleh dibuat
untuk perempuan atau lelaki untuk berkahwin pada usia bawah umur berkenaan
selepas mereka mendapatkan kebenaran Mahkamah Syariah.
Seksyen 18 (1), Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam
(Kelantan) 2002 memperuntukkan - “(1) Dalam mana-mana kes berikut, iaitu-(a)
jika salah satu pihak kepada perkahwinan yang dicadangkan itu adalah di bawah
umur yang dinyatakan dalam seksyen 8; maka Pendaftar hendaklah, sebagai ganti
bertindak di bawah seksyen 17, merujukkan permohonan itu kepada Hakim Syarie
yang mempunyai bidang kuasa di tempat perempuan itu bermastautin.”
Prosedur kebenaran berkahwin bawah umur di Mahkamah
Syariah bagi orang Islam adalah lebih ketat berbanding
bagi prosedur bukan Islam kerana orang Islam yang hendak berkahwin di bawah
umur perlu memohon kebenaran di Mahkamah Syariah.
Bukan individu yang hendak berkahwin itu yang perlu
memohon (kerana mereka masih di bawah umur 18 tahun untuk bertindak menurut
undang-undang), tetapi yang perlu memohon adalah wali iaitu bapa atau datuk
atau abang kandung mereka.
Permohonan perlu dibuat secara afidavit bersumpah yang
ditandatangani di hadapan pendaftar mahkamah. Mereka juga perlu menyatakan
dalam afidavit tersebut alasan kukuh kenapa dan mengapa perkahwinan bawah umur
perlu dibenarkan mahkamah.
Seksyen 8, Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri
Kelantan) 2002 memperuntukkan: “Tiada sesuatu perkahwinan boleh diakadnikahkan
di bawah Enakmen ini jika lelaki itu berumur kurang daripada lapan belas tahun
atau perempuan itu berumur kurang daripada enam belas tahun kecuali jika Hakim
Syarie tmemberi kebenarannya secara bertulis dalam hal keadaan tertentu.”
‘Dalam keadaan tertentu’ mengikut undang-undang bermaksud
wali mempunyai alasan kukuh untuk menikahkan anaknya yang boleh dipertimbangkan
mahkamah sebelum memberi kebenaran. Antaranya anak bermasalah moral, mengandung
luar nikah, tidak boleh dikawal dan sebagainya. Hakim Syarie akan menyiasat
latar belakang dan keadaan fizikal, emosi dan rohani mereka yang ingin
berkahwin.
Hakikatnya, kebenaran mahkamah bertujuan memberi peluang
menyelidik latar belakang, keadaan fizikal dan kemampuan pasangan bawah umur
yang ingin berkahwin. Ini bagi menjaga kepentingan kanak-kanak itu kerana
perkahwinan bukan perkara main-main dan wali perlu ada asas kukuh untuk
mengahwinkan anak gadisnya. Hanya apabila mahkamah berpuas hati kebenaran
berkahwin diberi.
Rata-rata, ibu bapa yang memohon mengahwinkan anak bawah
umur mereka adalah terdiri daripada anak-anak yang terlibat dalam masalah
sosial. Bukan sengaja mereka hendak menikahkan anak awal dan memikul
tanggungjawab di usia yang muda, tetapi untuk memperbaiki dan bertanggungjawab
dengan keterlanjuran mereka. Dari sudut positif, lebih baik beri kebenaran
berkahwin daripada membiarkan orang muda itu bergelumang dengan masalah sosial
seperti membuang bayi, seks bebas dan lain-lain.
Perkahwinan kanak-kanak di bawah umur yang tidak mendapat
kelulusan bertulis daripada Mahkamah Syariah adalah suatu kesalahan. Wali atau
bapa yang menikahkan anak di bawah umur tersebut boleh dikenakan tindakan
undang-undang. Begitu juga pengantin lelaki yang berkahwinan dengan kanak-kanak
tersebut boleh didakwa atas kesalahan bersubahat dengan wali atau bapa
berkenaan.
Jika perkahwinan tersebut adalah perkahwinan poligami,
maka pengantin lelaki boleh didakwa atas kesalahan berpoligami tanpa kebenaran
mahkamah. Bapa atau wali kanak-kanak berkenaan juga boleh didakwa atas
kesalahan bersubahat dengan pengantin lelaki untuk berpoligami tanpa kebenaran.
Mana-mana pihak lain yang berada dalam majlis berkenaan,
sama ada imam, saksi, ibu kanak-kanak berkenaan serta kaum keluarga lain yang
terbabit juga boleh disiasat dan dikenakan tindakan undang-undang. Persetujuan
wali atau keluarga untuk menikahkan kanak-kanak berkenaan bukanlah jaminan atau
hak mutlak bahawa perkahwinan itu boleh diadakan.
Undang-undang digubal adalah untuk melindungi kepentingan
setiap pasangan Islam yang berkahwin. Tindakan lari daripada kehendak
undang-undang boleh mengundang pelbagai masalah di kemudian hari. Perkahwinan
juga adalah bertujuan membela kaum wanita sebagai isteri, bukan meletakkan wanita
dalam keadaan ‘digantung tidak bertali’ tanpa berhak membuat apa-apa tuntutan
di mahkamah kerana pernikahan tidak dijalankan menurut kehendak peruntukan
undang-undang dan tidak didaftarkan di negara ini.
Tindakan sedemikian bukan sahaja mencemar agama Islam,
malah memalukan umat Islam yang lain serta membuka jalan kepada pihak yang
benci dengan Islam untuk mempertikaikan undang-undang Islam.
Penulis ialah Presiden Persatuan Peguam Syarie Malaysia
(PGSM)
